عوارض بیوفیدبک

بیوفیدبک چیست و چگونه کار می کند؟ بیوفیدبک؛ یک تکنیک ذهنی- جسمی است که از بازخورد بصری یا شنوایی برای به دست آوردن کنترل عملکردهای غیرارادی بدن استفاده می کند. این تکنیک؛ ممکن است شامل به دست آوردن کنترل ارادی بر مواردی چون ضربان قلب، کشش عضلانی، جریان خون، احساس درد و فشار خون باشد. این فرایند؛ شامل اتصال به سنسورهای دستگاهی است که در مورد جنبه های خاص بدن شما بازخورد می دهند.

نگاهی دقیق تر به بیوفیدبک: هدف بیوفیدبک؛ اغلب ایجاد تغییرات ظریفی در بدن است که منجر به اثر مطلوب می شود. این ممکن است شامل ریلکس شدن عضلات خاص، کند شدن ضربان قلب یا تنفس و یا کاهش احساس درد باشد. با این کار؛ افراد؛ اغلب می توانند سلامت جسمی، عاطفی و روانی خود را بهبود بخشند. به عنوان مثال؛ بیوفیدبک همچنین می تواند در مدیریت بهتر علائم یک بیماری به فرد کمک کند.

انجمن سایکوفیزیولوژی کاربردی و بیوفیدبک، آن را به عنوان روشی تعریف می کنند که به افراد اجازه می دهد تا برای بهبود سلامت یا عملکردشان؛ فعالیت فیزیولوژیکی خود را تغییر دهند. با استفاده از ابزار دقیق اندازه گیری، اطلاعات مربوط به عملکرد بدن در اختیار کاربر قرار می گیرد.

آن ها چنین پیشنهاد می کنند که؛ "ارائه این اطلاعات- غالباً همراه با تغییر در تفکر، احساسات و رفتار- از تغییرات فیزیولوژیکی مطلوبی پشتیبانی می کند. با استفاده مداوم از این ابزار؛ این تغییرات می تواند با گذشت زمان، به یک عادت تبدیل شود".

کاربردهای بیوفیدبک: بیوفیدبک کاربردهای وسیعی چون؛ درمان سردردهای تنشی، میگرن؛ کنترل فشار خون بالا و پایین و کاهش اختلالات گوارشی مانند سندرم روده تحریک پذیر دارد. گذشته از این؛ به کنترل واکنش های جسمی فرد در برابر استرس یا اضطراب و مدیریت آن کمک می کند. شواهدی وجود دارد که نشان می دهد به کارگیری این تکنیک؛ ممکن است در افسردگی و اختلال استرس پس از ضربه موثر باشد.

بیوفیدبک + راهنمایی کامل

بیوفیدبک دستگاهی است که مراجع را قادر می سازد از علایم زیستی که در حالت معمول نسبت به آنها آگاهی ندارد، اطلاع پیدا کند و در راستای هدف خود تغییراتی در آنها بوجود آورد. در تکنیک هایی همچون یوگا، مدیتیشن و ریلکسیشن نیز هدف همین است با این تفاوت که در بیوفیدبک، فرد از طریق حسگرهایی که به بدن وی نصب گردیده است قادر خواهد بود تا با دقت بالا از وضعیت بدنی خود مطلع گردد. با توجه به اینکه هدف ما اطلاع پیدا کردن از وضعیت کدام ارگان است، نوع حسگر و نوع بیوفیدبک متفاوت خواهد بود. از طریق بیوفیدبک ما قادر خواهیم بود از امواج مغزی، تغییر پذیری ضربان قلب، نرخ تنفس، میزان فعالیت عضله، میزان تعریق و درجه حرارت بدن مطلع شویم. در بیوفیدبک، برای سنجش امواج مغزی سنسورها بر روی سر، سنجش تغییر پذیری ضربان قلب سنسورها بر روی قفسه سینه و یا انگشت دست، سنجش نرخ تنفس سنسورها بر روی شکم و قفسه سینه، سنجش تعریق و درجه حرارت بدن سنسورها بر روی انگشت دست چسبانده می شود.

بیشتر بدانید: بیوفیدبک چیست؟ علل، کاربرد و نحوه انجام بیوفیدبک

مزایای بیوفیدبک بر دیگر روش های درمانی

ایده آل ترین روش های درمانی آن هایی هستند که در آن ها خود مراجع، عامل درمان است که یکی از این روش ها، درمان با بیوفیدبک است. در درمان دارویی یا درمان های روانشناختی مراجعان خود را وابسته به درمان می دانند و به دنبال روش های جدیدی همچون درمان با بیوفیدبک هستند که بتوانند با به کار گیری آن، علایم و مشکلات روانشناختی خود را برطرف نمایند. برخی از تکنیک ها و روش های درمانی رایج مانند ریلکسیشن، یوگا و مدیتیشن بر این امر تاکید دارند اما در این فرآیند مشکلی وجود دارد و آن این است که بعضی از مراجعان توانایی یادگیری مناسبی ندارند و با توضیحات شفاهی نمی توانند دستورالعمل های درمانی و تکنیک ها را بدرستی انجام دهند.

برای مثال روانشناس به مراجع، ریلکسیشن و یا تنفس دیافراگمی و عمیق را آموزش می دهد اما مراجع از طریق این توضیحات شفاهی قادر به یادگیری کامل نیست و در نتیجه پاسخ مناسبی از درمان نمی گیرد. مثالی دیگر از این تکنیک ها، یوگا و مدیتیشن است. در واقع این درمان ها به منظور خودکفا کردن مراجع در کنترل علایم خود طراحی شده اند ولی این امر در برخی از موارد میسر نمی‌شود. در حالی که این مشکل در درمان با بیوفیدبک حل شده است و مراجع می تواند با آگاهی از علایم زیستی خود، متناسب با موقعیت و هدف خود، در کنترل علایمش خودکفا شود.

اختلالاتی که توسط بیوفیدبک بهبود می یابد

اختلالات روان تنی، اختلالات اضطرابی و اختلالات نورولوژیک، بیماری هایی هستند که توسط بیوفیدبک هدف قرار می گیرند. بیوفیدبک در اختلال های روان تنی نظیر فشارخون بالا، سندرم روده تحریک پذیر باعث بهبودی علایم بیماران شده است. EEG بیوفیدبک (نوروفیدبک) نیز در اختلال نقص توجه و بیش فعالی و اختلال های اضطرابی موثر است. بیوفیدبک در طیف وسیعی از اختلالات کاربرد دارد ولی در اختلال های ذکر شده کاربرد بیشتری دارد. در ادامه به کاربردهای بیشتری از بیوفیدبک در زمینه های مختلف می پردازیم.

درمان اختلالات روانی با بیوفیدبک

اختلالات روان تنی به بیماری هایی اطلاق می شود که در آن‌ها شرایط روانشناختی همچون اضطراب، منشأ بیماری جسمی فرد است. اضطراب در سطح بهینه باعث افزایش عملکرد می شود و یک فرآیند نرمال در حین خطر تلقی می گردد که باعث حفظ بقای ما می شود. در اختلالات اضطرابی، فرد دچار سطح بالا و نابهنجار اضطراب است که نه تنها باعث بهبود عملکرد نمی شود بلکه باعث اختلال در عملکرد وی می گردد. نگرانی مفرط باعث می شود که سیستم اعصاب خود مختار فرد دائماً فعال باشد و وی علائمی نظیر تپش قلب، تنفس سریع، گرفتگی عضلات و تعریق را تجربه کند. این فعالیت بیش از حد بدن باعث ضعف و خستگی، اختلال در توجه و تمرکز و مشکلات دیگر می شود. سیستم اعصاب خودمختار وظیفه آماده سازی بدن برای مقابله با خطر را به عهده دارد ولی در مراجعان اضطرابی هیچگونه خطر خارجی وجود ندارد و مراجعان در پاسخ به فکر اضطراب زایی که دارند بدن خود را برای مدت زیادی برانگیخته نگه می دارند.

برانگیختگی بدن برای مدت طولانی، باعث آسیب به برخی از ارگان های درونی بدن نیز می شود و باعث اختلالات روان تنی همچون میگرن، سندرم روده تحریک پذیر و فشار خون بالا می شود. برای این اختلالات که در نتیجه عدم تعادل و بدکاری سیستم اعصاب خودمختار بوجود آمده اند، بهترین درمان برگرداندن سیستم اعصاب خودمختار به حالت متعادل خود است. تمامی درمان ها سعی بر بهنجار سازی عملکرد این سیستم دارند. در این زمینه درمان میگرن با بیوفیدبک و نیز دیگر اختلالات روان تنی، روش ایده آلی خواهد بود.

برای اینکه بتوانیم تغییراتی را با اراده خودمان در سیستم اعصاب خودمختارمان بوجود آوریم کار سختی پیش رو داریم. ما نیاز به راهی برای ورود به سیستم اعصاب خودمختار بدن خود داریم. یکی از راههایی که از دانش باستان به ما رسیده است اثرگذاری بر روی سیستم اعصاب خودمختار از طریق سیستم تنفسی است. وقتی که ما در قالب خاصی تنفس می کنیم می توانیم بر روی عملکرد قلب مان اثر بگذاریم. از آنجا که قلب ما از طریق اعصاب مغزی کنترل می شود می توانیم بصورت معکوس بر روی نواحی مغزی مرتبط با اضطراب اثر بگذاریم. تنفس یک روش موفق در طی سال های متمادی بوده است و روانشناسان نیز در کلینیک های روانشناسی به مراجعان خود آنرا آموزش می دهند. بیوفیدبک این امکان را فراهم می کند که ما با دقت، آموزش نحوه تنفس را برای فرد فراهم نماییم. انواع دیگر بیوفیدبک نیز هدف شان متعادل کردن سیستم اعصاب خودمختار است.

بیشتر بدانید: مراقبتهای بعد از فریز رحم

درمان اضطراب با بیوفیدبک امکان پذیر است؟

در دانش آموزان نیز غلبه بر اضطراب امتحان باعث بهبود عملکرد تحصیلی می‌شود. برای مثال شاید افرادی را دیده باشید که در مدرسه جزء دانش آموزان زرنگ و باهوش بوده اند ولی در کنکور یک رتبه خیلی بد را بدست آورده اند. عملاً این افراد دچار اختلال اضطرابی نیستند چرا که در اکثر مواقع وضعیت خوبی دارند اما در زمان امتحان وضعیت شان مناسب نیست. عملاً اضطراب زیاد آنها باعث می شود که عملکرد توجه و یا حافظه شان مختل گردد و درنتیجه در امتحانات خود موفق نباشند. بیوفیدبک قادر است که به این دسته از دانش آموزان و دانشجویان که دچار اضطراب شدید امتحان هستند کمک کند.

درمان اختلالات کف لگن با بیوفیدبک امکان پذیر است؟

درمان بی اختیاری ادرار با بیوفیدبک در حال حاضر شاخص ترین حوزه کاربرد آن است. شواهد علمی زیادی وجود دارد که EMG بیوفیدبک باعث بهبود اختلال بی اختیاری ادراری می شود. با استفاده از حسگرهای وصل شده بر روی پوست، مراجع مبتلا به بی اختیاری ادرار قادر خواهد بود از شرایط عضلات خود اطلاع پیدا کند و با این آگاهی بتواند عضلات موردنظر را تحت کنترل خود درآورده و در جهت تقویت آنها اقدام کند. همچنین در درمان واژینیموس با بیوفیدبک، مراجع می تواند عضلات منقبض را شناسایی کرده و آنها را به حالت آرام و ریلکس درآورد.

بیشتر بدانید: درمان واریس با اسکلروتراپی

کاربرد بیوفیدبک در ورزش چیست؟

یکی از کاربردهای قابل توجه بیوفیدبک استفاده از آن برای ارتقاء عملکرد ورزشکاران است. یکی از دغدغه های اصلی ورزشکاران داشتن عملکرد بهینه در زمان مسابقات است خیلی از ورزشکاران علی رغم اینکه در زمان رکوردگیری و آمادگی قبل از مسابقات عملکرد خوب و قابل قبول دارند اما در حین مسابقه نمی توانند وضعیت مطلوبی داشته باشند. همچنین برخی از ورزشکاران از طریق به کارگیری بیوفیدبک، بخشی را که باید عملکرد خوبی در حین مسابقات داشته باشد را تقویت می کنند. برای مثال اگر برای تیراندازی داشتن تمرکز بر روی یک هدف برای مدت زمان طولانی مهم است بیوفیدبک می تواند به ورزشکار کمک کند تا عملکرد خود را در این زمینه ارتقاء دهد. یکی از اصلی ترین آمادگی های قبل از هر مسابقه و در حین آن داشتن تمدد اعصاب و به حداقل رساندن اضطراب است. بیوفیدبک در هر دو مورد قابلیت ویژه ای دارد و می تواند به ورزشکاران کمک کند.

بیوفیدبک تراپی چگونه انجام می شود؟ + راهنمایی کامل

محققان مطمئن نیستند که درمان با بیوفیدبک چرا و چگونه کار می کند. آنها می دانند که بیوفیدبک باعث آرامش می شود و این آرامش به کاهش بعضی از مشکلاتی که به استرس مرتبط هستند، کمک می کند. در طول یک جلسه درمان با روش بیوفیدبک، الکترود هایی به پوست شما متصل می شوند. همچنین حسگر های انگشت نیز می توانندمورد استفاده قرار گیرند. این الکترود ها و سنسور ها سیگنال ها را به مانیتور می فرستند و این سیگنال ها در مانیتور به صورت صوت، فلاش نور یا تصویری که نشاندهنده قلب و سرعت تنفس، فشار خون، دمای پوست، عرق کردن یا فعایت های عضلانی هستند، نشان داده می شوند.

وقتی استرس دارید، این نوع ازعملکرد های بدن تغییر می کنند. سرعت ضربان قلب تان بیشتر می شود، شروع به عرق کردن می کنید و تنفس تان سریع تر می شود. شما می توانید این واکنش هایی که بدن تان نسبت به استرس نشان می دهد را در همان لحظه روی مانیتور مشاهده کنید و وقتی سعی می کنید که آنها را کنترل کنید نیز نتیجه را در مانیتور ببینید. جلسات بیوفیدبک معمولا در مطب انجام می شود، اما نرم افزار هایی نیز وجود دارند که سنسورهای بیوفیدبک را به کامپیوترتان متصل می کنند.

درمانگری که از روش بیوفیدبک استفاده می کند، به شما کمک می کند تا ورزش هایی که برای بدست آوردن آرامش طراحی شده اند را انجام دهید. برای مثال، ممکن است بخواهید از تکنیک های آرامسازی استفاده کنید تا امواجی که هنگام سردرد توسط مغز فعال می شوند را از بین ببرید. چند تمرین آرامشی مختلف وجود دارند که از آنها در درمان با روش بیوفیدبک استفاده می شود، مانند:

• تنفس عمیق
• آرامسازی تدریجی ماهیچه ها — سفت کردن و آرام کردن متناوب گروه های ماهیچه ای مختلف
• تصاویر هدایت شده– تمرکز کردن بر روی یک تصویر خاص (مانند رنگ و بافت یک پرتغال) به منظور متمرکز کردن ذهن و داشتن حس آرامش بیشتر
• مدیتیشن ذهن آگاهی– متمرکز کردن افکار و دور کردن احساسات منفی

همانطور که سعی می کنید که سرعت ضربان قلب تان را کاهش دهید، فشار خون تان را پایین بیاورید و تنش عضلانی را کم کنید، می توانید واکنش های بدن تان را در همان لحظه از طریق مانیتور مشاهده کنید.

در نهایت، یاد می گیرید که چگونه بدون اینکه نیاز به این لوازم داشته باشید، این عملکرد های بدن تان را خودتان کنترل کنید.

انواع روش‌های بایوفیدبک + راهنمایی کامل

امواج مغزی

در این روش حسگرهایی بر روی سر نصب می‌شود، از طریق این حسگرها و با کمک دستگاه الکتروانسفالوگرام (EEG) امواج مغزی تفسیر می‌شوند.

نوروفیدبک

نوروفیدبک بحث‌برانگیزترین شکل درمانی بایوفیدبک است. درواقع نوروفیدبک بازآموزی الگوهای امواج مغزی است. اگرچه این روش بحث‌برانگیز است، اما روزبه‌روز محبوبیت بیشتری پیدا می‌کند، بخصوص در درمان انواع اختلالاتی همچون: افسردگی، فیبرومیالژیا (دردهای اسکلتی- عضلانی)، اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی (ADHD) و اعتیاد به الکل. در روش نوروفیدبک، چند حسگر اندازه‌گیری به سر شما متصل می‌شوند و فعالیت‌های الکتریکی مغز را ارزیابی می‌کنند. شما در حالت استراحت قرار گرفته و شروع به یک بازی ویدئویی خواهید کرد. این بازی فقط توسط امواج مغزی شما کنترل می‌شود و نسبت به الگوهای امواج مغزی شما واکنش نشان می‌دهد. همان‌طور که شما مشغول بازی هستید، متخصص نوار امواج مغزی (EEG) شما را که به یک دستگاه مجزا منتقل می‌شود، ارزیابی می‌کند. برای به دست آوردن نتیجه‌ای قابل توجه و پایدار، اکثر پزشکان حداقل 20 جلسه درمانی را توصیه می‌کنند، هرچند اگر این روش به درستی انجام شود، شما در همان جلسات اولیه آثار بهبودی را مشاهده خواهید کرد.

تنفس

در طول بایوفیدبک تنفسی، نوارهایی در اطراف شکم و قفسه سینه شما قرار داده می‌شود تا بر الگو و تعداد تنفس شما نظارت شود.

ضربان قلب

در این نوع بایوفیدبک، حسگر بر روی انگشتان یا لاله گوش نصب می‌شود، توسط دستگاهی به نام فوتوپلتیسموگراف (PPG) ضربان قلب رصد می‌شود. همچنین می‌توان با استفاده از حسگرهای قرار داده‌شده بر روی قفسه سینه، نیم‌تنه پایین بدن و یا مچ دست نیز از طریق دستگاه الکتروکاردیوگرام (ECG) ضربان قلب و تغییرپذیری ضربان قلب (HRV) را اندازه گرفت.

عضلات

این روش بایوفیدبک شامل قرار دادن حسگرها بر عضلات اسکلتی و کمک گرفتن از دستگاه الکترومیوگرافی (EMG) می‌باشد. فعالیت‌های الکتریکی عضلات که باعث انقباض آن‌ها می‌شود، ارزیابی می‌شوند.

غدد عرق

حسگرها در اطراف انگشتان، کف یا مچ دست بسته می‌شوند، سپس با استفاده از دستگاه الکترودرموگراف (EDG) فعالیت غدد عرق و میزان تعریق آن‌ها اندازه‌گیری می‌شود. از این طریق می‌توان به میزان اضطراب افراد پی برد.

درجه حرارت

حسگرها به انگشتان دست یا پا متصل شده و جریان خون ورودی به پوست شما اندازه‌گیری می‌شود. از آنجا که هنگام استرس، درجه حرارت پایین می‌آید، بنابراین کاهش درجه حرارت می‌تواند هشداری برای شروع تمرینات ریلکسیشن یا تمدد اعصاب باشد.